3 tips om met narcistisch gedrag op de werkvloer te dealen

Susan zit klem in de samenwerking met een collega met narcistisch gedrag. Ze heeft zich ziekgemeld en wil tools om met hem om te gaan. Hoe kunnen HR en leidinggevenden ondersteunen om de werkrelatie met een narcistische collega psychisch zo veilig mogelijk te maken?

De bedrijfsarts heeft Susan voor een begeleidingstraject naar bedrijfsmaatschappelijk werk verwezen. Susan zit klem in de samenwerking met een naaste collega. Ze heeft zich ziek gemeld omdat haar bloeddruk veel te hoog is en ze last heeft van spanningen en een slechte concentratie. Boos vertelt ze: “het is nu echt geëscaleerd met mijn collega Wim. Hij haalt me onderuit en maakt me zwart. We doen hetzelfde werk maar hij wil altijd overal zelf over gaan, alsof hij de baas is. Een fout toegeven zit er bij hem niet in, hij kan geen kritiek hebben”. Susan voelt zich door zijn dominante gedrag gemanipuleerd. “De bedrijfsarts wil dat ik tools krijg hoe ik met hem moet omgaan. Het is een narcist en ik klap dicht bij hem. Hoe kan ik hem beter op afstand houden zodat ik er niet meer ziek van word?”

Narcisme
Narcissus is een figuur uit de Griekse mythologie. Een mooie jongen die verliefd wordt op zijn weerspiegeling in het water. Iedereen kent wel iemand die zichzelf erg bijzonder vindt. Soms charmante en welbespraakt, tot je merkt dat alles draait om opgeblazen gevoelens van eigen belangrijkheid en iemand steeds op zoek is naar bewondering van anderen. Daarnaast heeft iemand een gebrek aan inlevingsvermogen in anderen, een gebrek aan empathie. Per persoon komt het anders tot uiting. Iemand met narcistische trekken heeft niet meteen een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Deze diagnose kan alleen gesteld worden door een psychiater of psycholoog. Iemand moet aan minstens vijf kenmerken voldoen die op de stoornis kunnen wijzen.

Problemen op de werkvloer door narcistisch gedrag
Een narcistische persoonlijkheidsstoornis komt naar schatting bij 1% van de bevolking voor. Er zijn ook cijfers die melden dat 1 op de 25 mensen kenmerken vertonen. De cijfers zijn echter niet eenduidig omdat mensen met deze stoornis zelf niet zo snel een behandeling zoeken. Wel ondervindt daarentegen vaak de directe omgeving last van het gedrag, een partner, familielid, collega of leidinggevende. Of de collega van Susan nu alleen enkele narcistische trekjes heeft of de persoonlijkheidsstoornis, doet eigenlijk niet ter zake. Belangrijker is het dat zij zich verdiept in het narcistische gedrag van haar collega, de patronen ziet en begrijpt wat het effect is op hun samenwerking. Hoe kunnen HR en leidinggevenden ondersteunen om de werkrelatie met een narcistische collega psychisch zo veilig mogelijk te maken?

1. Neem narcistisch gedrag zoals het is
   Omgaan met iemand met narcistisch gedrag kan een grote uitdaging zijn. Iemand als zodanig te typeren en aanraden om in behandeling te gaan zal waarschijnlijk averechts werken. Ga er vanuit dat je de persoon niet kunt veranderen. Het storende gedrag heeft niet met jou persoonlijk te maken maar hoort bij de ander. Zorg dat je je niet op een ongezonde manier gaat aanpassen aan het narcistische gedrag. Acceptatie is de beste strategie.
2. Geef nooit rechtstreeks of openlijke kritiek
   Ga in de samenwerking met een narcistische collega nooit rechtstreeks of openlijk de confrontatie aan. Gemeende complimenten of aardige opmerkingen helpen om de communicatie te slechten. Een ik-boodschap werkt het best. Het helpt om een beetje mee te gaan in het gedrag. Zet humor in om in de samenwerking wat te ontspannen.
3. Bewaak je eigen grenzen
   Als je merkt dat een narcistische collega geen rekening houdt met jouw gevoelens en behoeften, stel dan duidelijke grenzen voor jezelf: hoeveel aandacht of bevestiging wil je geven? Zorg er op een vriendelijke en duidelijke manier voor dat je collega deze grenzen niet overschrijdt. Wees op je hoede dat in de samenwerking niet je gevoel van eigenwaarde wordt ondermijnt. Vertrouw hierbij op je gevoel.

Bronnen en verder lezen:

MIND.nl | Psychische klachten | Narcisme

Bovenstaande blog is gepubliceerd op de website van XpertHR, een online platform met actuele kennis voor HR-professionals. XpertHR is onderdeel van Reed Business Information.