3 tips om modernetijdziektes bij medewerkers te voorkomen

In hun boek ‘Leef als een beest’ laten journalist Wilma de Rek en psychiater Witte Hoogendijk zien waarom stress, overgewicht, burn-out en andere modernetijdziektes veroorzaakt worden door onze evolutionaire wordingsgeschiedenis. Op welke zaken heeft HR invloed zodat medewerkers gezonder, fitter en evenwichtiger worden?

‘Kristel heeft spanningen nu haar kinderen een voor een de deur uit gaan. “Het zorgen zit in mijn genen”, zegt ze met een zachte stem, “maar ik voel me snel angstig als het om mijn kinderen gaat. Ik maak me altijd zorgen en beeld me in dat er van alles met ze kan gebeuren”. Daarnaast heeft Kristel last van werkdruk. Ze ervaart veel stress op haar werk door een aantal projecten met een deadline. Haar mobieltje vraagt tussen alle bedrijven door steeds weer haar aandacht, met een stroom mailtjes, appjes en social media-berichten. Kristel heeft eczeem en slaapt slecht. Ze voelt zich overbelast en is geregeld ziek door allerlei psychische klachten. Ze piekert en is prikkelbaar en moe. “Ik ga steeds vaker de deur niet meer uit. Urenlang kan ik netflixen, onder een dekentje op de bank. Hoe kan ik dit doorbreken?”

Modernetijdziektes
In het boek ‘Leef als een beest’ laten journalist Wilma de Rek en psychiater Witte Hoogendijk zien waarom ziektes en aandoeningen als obesitas, hoge bloeddruk, hart- en vaatziektes, suikerziekte, burn-out en overspannenheid, depressie, slapeloosheid en bijziendheid veroorzaakt worden door onze evolutionaire wordingsgeschiedenis. Het woord dat zij ervoor gebruiken is modernetijdziektes. Wij komen tot stand op basis van een oeroud ontwerp. De mens is gebouwd op schaarste maar leeft nu in een omgeving van overvloed. In het westen is enerzijds al het fysiek zware werk door machines en apparaten overgenomen en worden we anderzijds verleid door de voedings- en genotmiddelenindustrie. Er is simpelweg een disbalans tussen calorieverbruik en calorie-inname.

Stressoren
We worden geconfronteerd met een scala van moderne stressoren zoals psychologische stress (alles waar we ons druk over maken), onze smartphone (met een onafgebroken appel op onze aangeboren nieuwsgierigheid) en prestatiedruk (ook in onze vrije tijd). Het digitale tijdperk zorgt voor veel informatie, prikkels en verwachtingen. Er komt steeds meer kritiek op het ontwrichtende effect van social media-gebruik op de geestelijke gezondheid. De mens appt en tuurt naar het scherm tot hij er ziek van wordt, aldus de schrijvers.

Imperfect evolutionair systeem
Ons moderne leven gaan we te lijf met een verouderd stresssysteem. Dat reageert met alarmerende, niet functionele lichamelijke verschijnselen, alsof er een acute stressor is. Adrenaline komt vrij, de hartslag stijgt, de bloeddruk gaat omhoog zodat we kunnen vechten of vluchten. Maar deze reactie slaat minder gemakkelijk af en het systeem raakt dus min of meer overbelast. Dit veroorzaakt tal van ziektes en aandoeningen van deze tijd, die nauw met elkaar samenhangen. Dit zijn geen problemen van het individu maar van de mens als soort. Een deel van wat Kristel meemaakt heeft ze zelf in de hand maar een minstens zo groot deel helemaal niet. Dingen die zij volgens De Rek en Hoogendijk wel kan veranderen, zijn ook voor HR handig om binnen de organisatie in te zetten. Door het combineren van de drie b’s, brein, beloningssysteem en bewegingsapparaat, worden medewerkers gezonder, fitter en evenwichtiger.

Tip 1: Stel met het brein de eisen bij: falen en verliezen is normaal
De Rek en Hoogendijk signaleren in onze westerse prestatiemaatschappij een geluksterreur. Er is een obsessie met succes. Stapels psychologische bestsellers over de maakbaarheid van het leven gaan over de toonbank. Mensen die niet vrolijk en gelukkig zijn hebben gefaald en worden beoordeeld als raar en afwijkend. Dit zorgt voor nog meer stress. We kunnen ons brein inzetten om onze eisen bij te stellen en tegenslag en mislukking als normaal te beschouwen. Maak als HR falen en verliezen bespreekbaar. Wees niet alleen maar positief en gebruik negatieve ervaringen van medewerkers als voedingsbodem voor groei en ontwikkeling. Dit helpt de medewerker individueel verder als ook de organisatie.

Tip 2: Zet het beloningssysteem in: buig verleidingen om in beloningen
Zonder drijfveren komt de mens niet in actie. Voedsel en seks zijn de belangrijkste voorwaarden voor leven op aarde. Genot drijft ons naar de dingen die goed voor ons zijn. Het pleziercentrum is een evolutionair systeem en geeft na zowel bevestiging als beloning een gevoel van bevrediging. Er komt dopamine vrij wat ons als mensen de goede kant op duwt. Het is zodoende een nuttig overlevingsmechanisme. Er kleven echter twee kanten aan. De mens is er in geslaagd dit lekkere gevoel ook kunstmatig teweeg te brengen. Gebruik van sigaretten, alcohol, drugs, ongezond voedsel en andere modernetijdverleidingen (zoals social media) zijn schadelijk voor de gezondheid. Maar ons brein kan met het beloningssysteem deze verleidingen ook omzetten naar beloningen. Onderzoek als HR op welke manier medewerkers worden gestimuleerd hun leefstijl te veranderen op basis van beloning. Voor elk bedrijf is het zaak hierin de eigen vorm te vinden.

Tip 3: Activeer het bewegingsapparaat van medewerkers
Met hun evolutietherapie laten De Rek en Hoogendijk zien hoe de gekooide mens zich kan bevrijden. De mens die onder chronische stress staat en depressieve gevoelens heeft wil zich net als Kristel terugtrekken op de bank. Ons gevoel is echter vaak inaccuraat. De instincten van Kristel gidsen haar de verkeerde kant op. Ze moet juist het tegenovergestelde doen van waar ze zin in heeft. Haar lijf wil niet al te veel bewegen maar bewegen is wél heel goed voor haar lijf. Het maakt de spieren sterker, botten krachtiger, het brein scherper, de geest rustiger. Kristel gaat bijhouden hoeveel ze beweegt. Ze gebruikt hiervoor een fitpolsbandje waarmee ze haar doelen kan stellen en bemoedigende berichtjes krijgt. Het helpt haar om haar stressklachten aan te pakken en te verminderen.

Welke zaken zet u als HR in om modernetijdziektes bij medewerkers te voorkomen of te verhelpen, zodat ze gezonder, fitter en evenwichtiger worden?

Verder lezen:

• Leef als een beest – Stress, overgewicht, burn-out en andere modernetijdziektes te lijf | Wilma de Rek en Witte Hoogendijk | Uitgeverij Balans | 2018
• Instituut voor faalkunde

Bovenstaande blog is gepubliceerd op de website van XpertHR Actueel. Het voormalige Penoactueel.nl heet nu XpertHR Actueel en biedt online vakinformatie voor HR-professionals. Het laatste nieuws, achtergrond en opinie. XpertHR Actueel is onderdeel van Reed Business Information.